Postępująca bardzo szybko „erozja genów”, której efektem jest ciągłe zawężanie podstawy genetycznej nowych odmian roślin uprawnych, zmusza hodowców roślin do poszukiwania nie tylko nowych metod indukowania zmienności genetycznej, ale również istniejących jeszcze w przyrodzie jej naturalnych źródeł.
W ostatnich latach dokonał się niezaprzeczalny postęp w hodowli wysokopiennych odmian zbóż, ale nie towarzyszyła mu niestety poprawa wartości pokarmowej ziarna. Skłoniło to hodowców, rolników i producentów żywności do zainteresowania się dawniej uprawianymi przez człowieka zbożami, które, choć mniej plenne, posiadają wiele walorów użytkowych, szczególnie związanych z wartością odżywczą ziarna i jego przetworów.
Niezwykle istotna w tym aspekcie jest również odporność na chorobotwórcze patogeny grzybowe, które powodują nie tylko znaczne straty ilościowe plonu, ale również pogarszają jakość ziarna.
Według danych FAO w 2003 r. ponad 93 proc. światowej produkcji ziarna pszenicy (550 milionów t) przypadało na pszenicę zwyczajną Triticum aestivum, zaś nieco ponad 6 proc. (36 min t) na pszenicę makaronową T. durum. W bardzo niewielkim zakresie uprawia się inne pszenice o różnym spośród których na szczególną uwagę zasługują: pszenica jednoziarnista (samopsza, einkorn), płaskurka (emmer) i pszenica Kamut oraz orkisz.
Prof. Marian Wiwart, Prof. Juliusz Perkowski: „Dawniej uprawiane pszenice stają się znów atrakcyjne”. Przegląd Zbożowo-Młynarski, październik 2005
Ma ziarno zebrane w wąskim spłaszczonym kłosie. Kłos jest ościsty, dwurzędowy z bródką. Słoma bardzo delikatna. Aby ziarno mogło nadawać się do spożycia, musi zostać poddane łuskaniu (oraz ewentualnie bieleniu).
Gatunek uprawiany dawniej na obszarach od Atlantyku po Persję.
Pszenica orkisz (Triticum spelta), zwyczajowo nazywana także szpelcem. Gatunek zboża należący do rodziny wielichnowatych.
Ziarno orkiszu zawiera więcej białka (13–17 proc.) niż ziarno pszenicy zwyczajnej. Jest od nich także bogatsze w lepiej przyswajalny gluten. Ponadto zawiera więcej cynku, miedzi i selenu oraz witamin A i E. Dominującym kwasem tłuszczowym jest wartościowy dla zdrowia kwas linolenowy. Jest również bogatym źródłem błonnika pokarowego.
Osiąga od 50 cm do 150 cm wysokości.
Powstała w wyniku mutacji Triticum dicoccoides, u której ziarniaki zrośnięte są z ościstą plewą, a osadka kłosowa jest bardzo łamliwa, wskutek czego kłosy po dojrzeniu samorzutnie rozpadają się. Kłos płaskurki nie rozpada się samorzutnie.
Pszenica płaskurka dała początek dwom innym gatunkom pszenicy:pszenicy twardej Triticum durum oraz orkiszowi.
Spośród prastarych zbóż najbardziej znany jest obecnie orkisz. Spora w tym zasługa św. Hildegardy z Bingen, średniowiecznej mistyczki, zielarki i znawczyni medycyny naturalnej. Jej zalecenia dietetyczne sprzed tysiąca lat przeżywają obecnie prawdziwy renesans.
05/07/2016
Współcześnie uprawiana pszenica zwyczajna powstała w wyniku wielokrotnych krzyżowań zarówno dziko rosnących, jak i uprawianych gatunków traw, ich mutacji genetycznych, oraz zamierzonych selekcji. Najbardziej radykalnych zmian genetycznych dokonano jednak w połowie ubiegłego wieku.
05/07/2016
Francuskie słowo brioche jest używane przynajmniej od XV wieku i pochodzi od czasownika broyer (pl. ‘kruszyć, tłuc, rozcierać, rozdrabniać’). Nawiązuje do długiego procesu zagniatania ciasta. Nową i wyjątkową odsłonę tego popularnego wypieku proponuje firma CSM. Brioszki na bazie mąki z pradawnych zbóż.
09/05/2017